განათლების უფლება როგორც სახელმწიფოს ვალდებულება

სახელმწიფო როგორც პირთა გარანტი ადამიანის უფლებების და თავისუფლებების დაცვისათვის, კონსტიტუციის გზით შეთანხმებას დებს მასსა და მოქალაქეებს შორის, რომლის მიხედვითაც სახელმწიფოს მიერ მიღებულ კანონს/სამართალს ენიჭება პრიმატი პიროვნების სამართალთან მიმართებაში, ხოლო სახელმწიფო ამის საპირისპიროდ პიროვნების წინაშე იღებს დაიცვას მოქალაქე უზრუნველყოს მისთვის განვითარების საშუალების მინიჭება და ამასთანავე იღებს ვალდებულებას, ადამიანის ძირითადი უფლებებისა და თავისუფლებების დაცვისათვის.

ერთ-ერთი ასეთი ვალდებულებაა განსაზღვრული საქართველოს კონსტიტუციის 35 მუხლში, რომელიც განათლების უფლებას ეხება. საქართველოს კონსტიტუციის 3 ნაწილის მიხედვით, სკოლამდელ აღზრდას სახელმწიფო უზრუნველყოფს კანონით დადგენილი წესით. დაწყებითი და საბაზო განათლება სავალდებულოა. ზოგად განათლებას კანონით დადგენილი წესით სრულად აფინანსებს სახელმწიფო. მოქალაქეებს უფლება აქვთ კანონით დადგენილი წესით, სახელმწიფოს დაფინანსებით მიიღონ პროფესიული და უმაღლესი განათლება.

სახელმწიფოსთვის განათლება იმიტომ არის უმნიშვნელოვანესი, რომ განათლება უზრუნველყოფს თავიდან იქნეს აცილებული საზოგადეობაში არსებული ან მოსალოდნელი უთანასწორობა. თავის მხრივ განათლების მიღება იყოფა შემდეგ ეტაპებად:

• სკოლამდელი განათლება;
• ზოგადი განათლება;
• პროფესიული განათლება;
• უმაღლესი განათლება სკოლამდელი განათლება.

სახელმწიფო პასუხისმგებლობას იღებს შეუქმნას სკოლამდელი აღზრდის დაწესებულებებს სათანადო პირობები, ეს ნიშნავს, რომ უნდა განახორციელოს მისი მოვლა-პატრონობა, საჭიროების შემთხვევაში რეკონსტრუქცია განახლება, თანამედროვედ აღჭურვა ჰიგიენური პირობების დაცვა და ა.შ.

სკოლამდელი განათლება იყოფა თავის მხრივ ორ ნაწილად კერძოდ, საჯაროდ, საჯაროს აკონტროლებს თვითონ სახელმწიფო, ხოლო კერძოს შემთხვევაში სახელმწიფო კონტროლის როლი უმნიშვნელოა. ყველა ადამიანის და განსაკუთრებით ბავშვების განათლების მიღების უფლება განათლების საერთაშორისო-სამართლებრივი უფლების ბირთვს წარმოადგენს. ამ თვალსაზრისით განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ადამიანის უფლებათა საყოველთაო დეკლარაციის 26-ე მუხლი, ეკონომიკურ, სოციალურ და კულტურულ უფლებათა საერთაშორისო პაქტის მე-13 და მე-14 მუხლები, ბავშვის უფლებათა კონვენციის 28-ე და 29-ე მუხლები და სან სალვადორის ოქმის მე-13 მუხლი.

აღნიშნულიდან გამომდინარე საქართველოს სახელმწიფომ აიღო შემდეგი ვალდებულებები:

- დააწესოს უფასო სავალდებულო და დაწყებითი განათლება;

- მიმართონ ყველა ღონისძიება იმისათვის, რომ შემოიღონ უფასო განათლება და  აუცილებლობის შემთხვევაში ფინანსური დახმარების გაწევა;

- ხელმისაწვდომი იყოს აღნიშნული უფლება ყველა ბავშვისათვის;

- უზრუნველყოფენ ყველა ბავშვისათვის განათლებისა და პროფესიული მომზადების სფეროში ინფორმაციისა და მასალების ხელმისაწვდომობას, ეს თავის თავში მოიცავს ასევე სახელმძღავნელოებისადმი ხელმისაწვდომობას და ა.შ. ასევე გასათვალისწინებელია ისიც, რომ სახელმწიფომ აიღო ვალდებულება მიუხედავად იმისა, რომ უზრუნველყოს დისციპლინა, დისციპლინარული სასჯელი და მისი გამოყენება უნდა განხორციელდეს ბავშვის ადამიანური ღირსების პატივისცემის გამომხატველი მეთოდების დახმარებით.

სკოლამდელი განათლების მიღების დროს, სახელმწიფოს ვალდებულებაა უზრუნველყოს ბავშვის მომზადება სკოლისათვის, მისი აზროვნების მომზადება, ამასთანავე გასათვალისწინებელია, განათლებას სახელმწიფო ბავშვს სწორედ იმიტომ აძლევს, რომ კერძო და საზოგადოებრივ ცხოვრებაში წარმატების მიღწევის თანაბარი შესაძლებლობები ჰქონდეს ბავშვს. სახელმწიფო  მართალია იცავს, შვილის და მშობლის უფლებას აირჩიოს საგანმანათებლო დაწესებულება, მაგრამ ეს არ ნიშნავს იმას, რომ აღნიშნულის გამო  სავალდებულო განათლებას თავი აარიდოს შვილმა ან/და მშობელმა აარიდებინოს თავი.

ზოგადი განათლება - აღნიშნულიც შედის სახელმწიფოს ვალდებულებაში, კერძოდ სახელმწიფოა ვალდებული არ დააწესოს რაიმე გადასახადი სწავლისათვის. ზოგადი განათლების შესახებ კანონმდებლობის მიხედვით, ზოგადი განათლების საფეხურებია:

დაწყებითი (6 წელი) 

საბაზო (3 წელი) 

საშუალო (3 წელი).

ზოგადსაგანმანათლებლო საქმიანობას ახორციელებენ საჯარო სამართლის იურიდიული პირები ან კერძო სამართლის პირები. სახელმწიფო, კანონმდებლობის საფუძველზე, ქმნის შესაბამის პირობებს ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებებში ნორმალური საგანმანათლებლო სასწავლო პროცესის წარმართვისათვის. განათლების მიღების დროს სახელმწიფო იცავს რამდენიმე პრინციპს, კერძოდ: - სკოლა ვალდებულია მიიღოს ყველა გონივრული ზომა მოსწავლის ცოდნის სამართლიანი შეფასების უზრუნველსაყოფად.

ვალდებულია იზრუნოს, მოსწავლის ეროვნული და ზოგადსაკაცობრიო ღირებულებების მქონე, თავისუფალ პიროვნებად ჩამოყალიბებისათვის საჭირო პირობების შექმნისათვის;

მოსწავლის გონებრივი და ფიზიკური უნარ-ჩვევების განვითარება, აუცილებელი ცოდნით უზრუნველყოფა, ცხოვრების ჯანსაღი წესის დამკვიდრება, ლიბერალურ-დემოკრატიულ ღირებულებებზე დამყარებული სამოქალაქო ცნობიერების ჩამოყალიბება, მოსწავლის მიერ კულტურულ ფასეულობათა პატივისცემა, ოჯახის, საზოგადოების, სახელმწიფოსა და გარემოს წინაშე უფლება-მოვალეობების გაცნობიერებაში ხელის შეწყობა.

საჯარო სკოლის დამოუკიდებლობას რელიგიური და პოლიტიკური გაერთიანებებისაგან, ხოლო კერძო სკოლის დამოუკიდებლობას პოლიტიკური გაერთიანებებისაგან;

აუცილებლად გასათვალისწინებელია ის როგორც ეროვნული ასევე საერთაშორისო სამართალი მტკიცედ იცავს მშობლების თავისუფლებას - შეარჩიონ თავიანთი შვილებისათვის განათლების სახე მათი რელიგიის, მორალური ან იდეური მრწამსის შესაბამისად. ეს მოიცავს როგორც უფლებას ბავშვმა მიიღოს მშობლის მიერ არჩეული განათლება მისი შეხედულებისამბერ ასევე უფლებას სახელმწიფოს ძალდატანების გარეშე მიიღოს გადაწყვეტილება შვილის განათლებაზე, ამასთანავე გასათვალისწინებელია ისიც, რომ აღნიშნული უფლება არ უნდა განხორციელდეს ისეთი სახით რომელიც ეწინააღმდეგება ბავშვის უფლებას განათლებაზე აღნიშნული საკითხი ჩემთვის როგორც ადვოკატისთვის მნიშვნელოვანია რადგანაც ზოგიერთი წარმოდგენით ეროვნული კანონმდებლობა ეწინააღმდეგება ბავშვის ინტერესებს რომელიც გამორიცხულია დღევანდელი კანონმდებლობით.

გარდა ზემორე აღნიშნულისა, საქართველოს კანონი ზოგადი განათლების შესახებ იძლევა შემდეგ დამატებით უფლებებს: მოსწავლეს უფლება აქვს, თავიანთი უფლებებისა და თავისუფლებების დასაცავად გაასაჩივრონ მასწავლებლის, სკოლისა და საგანმანათლებლო დაწესებულების მანდატურის უკანონო და სხვა არამართლზომიერი ქმედებები, აგრეთვე მიიღონ მიყენებული ზიანის სრული ანაზღაურება სკოლა კი თავის მხრივ ვალდებულია შექმნას საჩივრების დამოუკიდებელი და მიუკერძოებელი განხილვის ეფექტიანი საშუალება. განათლების მიღების დროს, მოსწავლეს მიმართ დაუშვებელია: ზოგადსაგანმანათლებლო დაწესებულებაში სასწავლო პროცესის პოლიტიზება.

მოსწავლეს/მოსწავლეებს უფლება აქვთ სასკოლო დროს ან სკოლის ტერიტორიაზე მოიძიონ, მიიღონ, შექმნან, შეინახონ, დაამუშაონ ან გაავრცელონ ნებისმიერი ინფორმაცია და იდეები, აგრეთვე გამოიყენონ სკოლის რესურსები ინფორმაციისა და იდეების მოსაძიებლად, მისაღებად, შესაქმნელად.

დამატებითი ინფორმაციის მიღების მიზნით დაუკავშირდით საერთაშორისო საადვოკატო კომპანია ,,ნაკაშიძე&პარტნიორები/ Law Office Nakashidze&Partners''-ს. 

ვუზრუნველვყობთ თქვენს დაცვას/წარმომადგენლობას:  საქართველოსა და იტალიაში  ყველა ინსტანციის სასამართლოში; 

ადმინისტრაციულ ორგანოებში, საელჩო, საკონსულო, იუსტიციის სახლში და სამინისტროებში; 

სამართლებრივი ურთიერთობის რეგულირებას  ფიზიკურ და იურიდიულ პირებთან; 

სტრასბურგის - ადამიანის უფლებათა ევროპულ სასამართლოში;

კონსულტაციისთვის დაგვიკავშირდით

საქართველოში 599 50 55 78  
თბილისი, ალ.ყაზბეგის №47 (მეტრო დელისი)
თბილისი, გურამიშვილის N23 ა (მეტრო ღრმაღელე)

იტალიაში 351 5 47 00 47  
ბარი, ბალენძანოს მოედანი 12ა

გაზიარება

Facebook კომენტარები